ગુજરાતી સુલેખન 2

 

1

       વલસાડથી ટ્રેન ઊપડ્યા પછી મેં કાગળ અને પેન લઈને હિસાબ કર્યો, ત્યારે ખબર પડી કે ખોટા પાંચ રૂપિયા 'ચલાવવામાં સાચા પંચાવન રૂપિયા વપરાઈ ગયા, છતાં ખોટા પાંચ રૂપિયા તો ઘરજમાઈ જ હતા. મેં પંચાવન રૂપિયા બગાડયા, બહારનું ખાવાની ટેવ ન હોવા છતાં આચરકૂચર ઝાપટીને પેટ બગાડ્યું. આખી રાત જાગીને ઊંઘ બગાડી. કાલે સવારે મુંબઈ પહોંચીને ફાટેલી નોટ ભિખારીને આપી દેવી તેવું નક્કી કરીને હું પરોઢિયે પાંચ વાગે આડાપડખે થયો.

2

      કુમારોની પરીક્ષાનો વખત નજીક આવતો હતો. કુમારોએ દ્રોણાચાર્ય પાસેથી કેવી-કેવી વિદ્યાઓ મેળવી છે, તે હસ્તિનાપુરની સમગ્ર પ્રજા જુએ, એવો ભીષ્મનો મનોરથ હતો; અને તેટલા માટે એક આલેશાન મંડપ ઊભો કરી જનતાની સમક્ષ કુમારોની પરીક્ષા કરવાનો વિચાર ચાલી રહ્યો હતો.દરમિયાન દ્રોણાચાર્યે પોતાના સંતોષ અર્થે શિષ્યોની તપાસ કરવાનો નિશ્ચય કર્યો. એક વખત બધા અસ્ત્રશાળામાં વખતસર હાજર થયા, એટલે આચાર્યે અચાનક જાહેર કર્યું : “આજે હું તમારી પરીક્ષા કરવાનો છું.”

3

      ચુનીલાલ મહેનત કરતો ગયો અને ભણતો ગયો. ચાર ધોરણ સુધી એ કાલોલમાં ભણ્યો; પરંતુ આગળ ભણવા ક્યાં જવું ? છેવટે એ ગોધરા ગયો. ભણતા જઈને મહેનત કરવાની પોતાની ટેવને એ વળગી રહ્યો. એક વેપારીને ત્યાં કામે રહ્યો. ચુનીલાલનું કામ જોઈને વેપારી તો રાજીના રેડ થઈ ગયો. આવો કહ્યાગરો છોકરો તો એને મળે જ ક્યાંથી ? પરંતુ ચૂનીલાલને અહીં ન ગોઠ્યું, કારણ કે વેપારી પોતે જ તોલમાપમાં ઘાલમેલ કરતો હતો. એટલું જ નહિ, ચુનીલાલ પણ પોતાની જેમ વર્તે એવું ઇચ્છતો હતો. ચુનીલાલને આવું ક્યાંથી મંજૂર હોય ? એ તો 'સતનો વેપારી' બનવા માગતો હતો. વેપારીની નોકરીને સ્વમાનભેર છોડીને એણે તો પેટલાદનો રસ્તો લીધો.

4

એક નાનકડું ગામ હતું. એ ગામમાં નાનું બજાર આવેલું હતું. બજારમાં જેન્તીની જૂતાંની દુકાન, છગનની છત્રીની, ચંદુની ચશ્માંની દુકાન, પેથાભાઈની પર્સની દુકાન અને દામજીની દરજીકામની દુકાન આવેલી હતી. એ બજારમાં શિવાભાઈની દુકાન પણ હતી. શિવાભાઈ સ્ત્રીઓના શણગારની વસ્તુઓ - જેવી કે બંગડી, જાતભાતના દાગીના અને ચાંદલા-કાજળ જેવી ચીજો વેચતા.

5

      ઉદરોની ચિંતા દૂર થતાં હવે જેન્તી પણ દામજીની જેમ શાંતિથી જીવવા લાગ્યો. ધીરે-ધીરે આખી બજારમાં વાત ફેલાઈ ગઈ. બધા દુકાનદારો બીજાને ખબર પડે નહિ, એમ બિલ્લીને બોલાવતા ગયા. છગન છત્રીવાળાએ ગોગલ્સ, પેથાભાઈ પર્સવાળાએ પર્સ અને શિવાભાઈએ તો વળી બંગડી, ગળાનો હાર, કાનનાં એરિંગ-પાઉડર- કાજળ બધું જ આપ્યું. એ બધી ભેટની સામે બધા જ દુકાનદારોએ બિલ્લી આગળ પોતાની દુકાનમાં આવતા ઉંદરોને રોકવા માટે ચોકી કરવાની શરત મૂકી.