10 બેગ લેસ ડે -પરંપરાગત વ્યવસાયકારો

 

ભારતીય અને ખાસ કરીને ગુજરાતી સંસ્કૃતિમાં પરંપરાગત વ્યવસાયો એ માત્ર આજીવિકાનું સાધન નથી, પરંતુ તે આપણો વારસો અને કલા છે. આ વ્યવસાયો પેઢી દર પેઢી વારસામાં મળે છે અને તે ગ્રામીણ અર્થતંત્રના પાયા સમાન છે.

આ વ્યવસાયો અને તેમની વિશેષતાઓ વિશેની વિગતવાર માહિતી નીચે મુજબ છે:

૧. કૃષિ અને પશુપાલન (સૌથી મુખ્ય વ્યવસાય)

ભારત ખેતીપ્રધાન દેશ હોવાથી ખેતી એ સૌથી જૂનો અને પવિત્ર વ્યવસાય માનવામાં આવે છે.

• વિગત: ખેડૂતો ઋતુ મુજબ પાક લે છે. તેની સાથે જોડાયેલો પશુપાલનનો વ્યવસાય દૂધ અને અન્ય ડેરી ઉત્પાદનો પૂરા પાડે છે.

• મહત્વ: આ વ્યવસાય દેશની ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરે છે.

૨. કુંભારકામ (માટીકામ)

• વિગત: ચાકડા પર માટીમાંથી માટલાં, કોડિયાં, કલાત્મક વાસણો અને રમકડાં બનાવવાનો વ્યવસાય.

• વિશેષતા: ઉનાળામાં ઠંડક આપતા માટલાં અને દિવાળીમાં વપરાતા કોડિયાં આજે પણ એટલા જ લોકપ્રિય છે.

૩. સુથારીકામ (કાષ્ટકલા)

• વિગત: લાકડામાંથી ઘરનું ફર્નિચર, દરવાજા, બારીઓ અને ખેતીના ઓજારો (જેમ કે હળ) બનાવવાનો વ્યવસાય.

• કલા: જૂના જમાનામાં લાકડા પર કરવામાં આવતું કોતરણીકામ આજે પણ ભવ્ય હવેલીઓમાં જોવા મળે છે.

૪. લુહારીકામ (ધાતુકામ)

• વિગત: લોખંડને તપાવીને તેને ટીપીને પાવડા, કોદાળી, દાતરડાં જેવા ખેતીના ઓજારો અને ઘરગથ્થુ વસ્તુઓ બનાવવી.

• મહત્વ: આ વ્યવસાય અન્ય તમામ વ્યવસાયોને જરૂરી સાધનો પૂરા પાડે છે.

૫. વણાટકામ અને હસ્તકલા (કાપડ ઉદ્યોગ)

ગુજરાત તેના કાપડ અને વણાટકામ માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે.

• પટોળા (પાટણ): જેની ભાત બંને બાજુ સરખી હોય છે.

• બાંધણી (જામનગર/જેતપુર): રંગબેરંગી ટપકાંવાળી ડિઝાઇન.

• ખાદી: રેંટિયા દ્વારા સૂતર કાંતીને બનાવવામાં આવતું કાપડ.

૬. સોનીકામ (અલંકાર કલા)

• વિગત: સોના, ચાંદી અને હીરા-ઝવેરાતમાંથી ઘરેણાં બનાવવાનો વ્યવસાય.

• વિશેષતા: ભારતીય સ્ત્રીઓના શણગારમાં આ વ્યવસાયનું યોગદાન અત્યંત મહત્વનું છે.

૭. ચર્મકામ (ચામડાનો વ્યવસાય)

• વિગત: પગરખાં (મોજડી), થેલા અને અન્ય ચામડાની વસ્તુઓ બનાવવી.

• વિશેષતા: કચ્છની ભરતકામ વાળી મોજડીઓ આજે પણ વિશ્વભરમાં વખણાય છે.

---

પરંપરાગત વ્યવસાયોનું મહત્વ:

1. સ્વદેશી અને ઇકો-ફ્રેન્ડલી: આ વ્યવસાયોમાં મોટે ભાગે કુદરતી સંસાધનોનો ઉપયોગ થાય છે.

2. રોજગારી: ગ્રામીણ સ્તરે લાખો લોકોને રોજગાર આપે છે.

3. કૌશલ્યનો વારસો: આ વ્યવસાયો દ્વારા આપણી પ્રાચીન કલા અને સંસ્કૃતિ જીવંત રહે છે.

આ માહિતી પરથી આપણે સમજી શકીએ છીએ કે કેમ NEP 2020 માં આ વ્યવસાયોને 'પૂર્વ વ્યાવસાયિક શિક્ષણ' માં સ્થાન આપીને નવી પેઢીને તેનાથી માહિતગાર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.